قوس کف پای شما کارکرد بسیار مهمی دارد: قوس کف پا باید قدرتمند و در عین حال انعطاف پذیر باشد؛ زیرا وزن بدن شما را به میزان مساوی روی کف پا و بخش‌های فوقانی پا تقسیم می‌کند و هنگام راه رفتن به مثابه یک فنر برای جذب شوک و ضربه عمل می‌کند. اگر قوس کف پا بسیار زیاد یا بسیار کم باشد یا اصلاً وجود نداشته باشد، باعث موجی از تاثیرات نامناسب و سوء عملکرد می‌شود.
بسیاری از افرادی که کف پای صاف دارند بدون هیچ مشکلی زندگی می‌کنند اما بهتر است در صورت بروز مشکلات به دنبال تجزیه و تحلیل آن و درمان حرفه‌ای باشید. پزشک متخصص کف پای شما را ارزیابی می‌کند و تشخیص می‌دهد که آیا باعث ایجاد اختلال در راه رفتن شما یا مفاصل پاها، باسن و کمر شما می‌شود یا خیر.
کف پای صاف چیست؟
افرادی که دچار کف پای صاف هستند، هیچگونه قوسی روی کف پای خود ندارند. این موضوع به راحتی از روی رد پای افراد که تمام قسمت‌های کف پا را نشان می‌دهد، مشخص می‌شود. این وضعیت یک مشکل بسیار شایع است که از هر پنج نفر، یک نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
دلایل کف پای صاف چیست؟
کف پای صاف بر اثر مشکلات مربوط به بافت‌ها و استخوان‌ها در پا و قسمت‌های پایینی پا به وجود می‌آید. ممکن است کودکان شیرخوار و کودکان نوپا نیز کف پای صاف داشته باشند؛ چرا که مدتی طول می‌کشد تا تاندون‌ها محکم شده و قوس کف پا را شکل دهند. اگر سفت شدن تاندون‌ها با فرایند رشد کودک اتفاق نیفتاد، ممکن است با افتادگی استخوان‌ها کف پای صاف به صورت دائمی ایجاد شود. در موارد نادر پیش می‌آید که استخوان‌های پای نوزاد از یکدیگر جدا نشوند و جوش خورده به یکدیگر باقی بمانند که این امر باعث ایجاد کف پای صاف دردناک می‌شود.
داشتن کف پای صاف می‌تواند ارثی باشد که در چنین مواردی نمی‌توان از آن پیشگیری کرد. اما در صورت مداخله زودهنگام و پوشیدن کفش‌های مناسب و پشتیبانی از قوس کف پا، می‌توان از بدتر شدن این وضعیت جلوگیری کرد. در برخی موارد، در طول فرآیند رشد کودک، یک عمل جراحی ساده برای پشتیبانی از رشد استخوان‌ها تا زمان ایجاد قوس کف پای دائمی انجام می‌شود.
کودک من کف پای صاف دارد. آیا باید درباره این موضوع نگران باشم؟
داشتن کف پای صاف برای بسیاری از کودکان، مایه نگرانی نیست. این امر بخشی از رشد طبیعی نوزاد است و باید در طول فرآیند رشد او برطرف شده و یک قوس کف پای طبیعی به وجود بیاید.
در افرادی که قوس کف پا بر اثر فرایند رشد به وجود نمی‌آید، به ندرت پیش می‌آید که این وضعیت باعث ایجاد مشکل شود و بسیاری از کودکان می‌توانند بدون داشتن هیچ گونه درد یا عوارض دیگری، به صورت طبیعی در فعالیت‌های ورزشی مشارکت داشته باشند. در صورت عدم بروز مشکلات و عوارض، داشتن کف پای صاف یک واریاسیون طبیعی در نوع پا تلقی می‌شود.
ممکن است فرزند شما کف پای صاف انعطاف پذیری داشته باشد که در این صورت هنگام نشستن، قوس کف پا به راحتی دیده می‌شود اما در هنگام ایستادن و قرار گرفتن وزنه روی پاها، قوس کف پا ناپدید می‌شود. چنین کودکانی در طول فرآیند رشد خود از این وضعیت عبور می‌کنند.
چه موقع باید به دنبال مداخله پزشکی برای صافی کف پای کودک خود باشم؟
اگرچه بسیاری از کودکان در طول فرآیند رشد خود از مرحله صاف بودن کف پا عبور می‌کنند، اما در صورتی که دچار یکی از موارد زیر هستید، به دنبال دریافت کمک پزشکی باشید:
- اگر کودک شما بیشتر از ۵ سال دارد و صافی کف پای او برطرف نشده است و این امر باعث ایجاد شرایط دردناک یا سفتی کف پا شده است.
- در صورتی که قوس کف پای کودک دچار افتادگی شده باشد که این امر منجر به صافی بیش از حد کف پا می‌شود.
- اگر کودک شما به راحتی تعادل خود را از دست می‌دهد یا می‌افتد.
به شکایت‌های کودک خود درباره مواردی که در ادامه می‌آید توجه کنید و این علائم را در نظر بگیرید:
- درد ساق پا و خستگی پاها پس از فعالیت‌های نه چندان دشوار
- لغزیدن دائم روی پاها
- راه رفتن غیر طبیعی
- عدم تعادل شانه‌ها
- عدم تراز ستون فقرات
عوارض صافی کف پا
در اینجا برخی از شایع‌ترین عوارض ناشی از صافی کف پا ذکر شده است.
پا درد
یکی از اولین نشانه‌هایی که به شما هشدار می‌دهد کودک شما دچار افتادگی قوس کف پا است، داشتن درد می‌باشد. پا درد و تورم مچ پا، به خصوص پس از راه رفتن یا ایستادن دراز مدت، اولین نشانه‌های صافی کف پا است. اما داشتن این علائم می‌تواند به دلیل مشکلات دیگری نیز باشد؛ بنابراین بهتر است به دنبال دریافت کمک از پزشک باشید.
اغلب درد کف پای صاف را می‌توان با اقدامات ساده‌ای برطرف کرد؛ مانند ارتزهای ساخته شده به صورت سفارشی که در داخل کفش قرار می‌گیرند تا افتادگی قوس کف پا را جبران کنند. اما اگر صافی کف پا درمان نشود، می‌تواند منجر به سایر مشکلات مربوط به سلامتی نیز شود.
فاسئیت پلانتار
در صورت صاف بودن کف پا، رباطی که از پشت پاشنه پا و از طول پایین پای شما عبور می‌کند و به آن فاسیای پلانتار گفته می‌شود، در معرض التهاب قرار خواهد داشت که به این وضعیت ورم کف پا یا فاسئیت پلانتار گفته می‌شود. این وضعیت اغلب همراه با درد پاشنه است که هنگام صبح و در هنگام برداشتن اولین قدم‌های روزانه شما بدتر می‌شود. فاسئیت پلانتار اغلب با صافی کف پا شروع می‌شود.
تاندونیت آشیل
داشتن کف پای صاف باعث می‌شود تاندون آشیل که ساق پای شما را به پاشنه متصل می‌کند، در طول روز و هنگام دویدن یا راه رفتن شما تحت فشار قرار بگیرد. این فشار اضافه می‌تواند باعث پارگی‌های بسیار ریز و التهابات تاندون شود که به این وضعیت تاندونیت آشیل گفته می‌شود.
بهترین راه برای جلوگیری از پیشرفت این وضعیت، استراحت کردن و گذاشتن بسته‌های یخ و همچنین استفاده از داروهای ضد التهاب است. ممکن است پزشک پوشیدن اسپلینت یا سایر دستگاه‌های ارتز را به شما توصیه کند تا در دوره بهبودی، ثبات بیشتری داشته باشید.
آرتریت
داشتن قوس کف پای قدرتمند باعث می‌شود پا، مچ پا و سایر بخش‌های بدن شما فونداسیون محکم و با ثباتی داشته باشند. هنگامی که دچار صافی کف پا هستید، ثبات و تعادل شما تا حد زیادی کمتر شده و مفاصل شما در موقعیت نامناسبی قرار می‌گیرند. از این رو مفاصلی که بیشتر از آنها استفاده می‌شود در معرض خطر آرتروز قرار خواهند داشت؛ چرا که غضروف محافظت کننده از آنها دچار ساییدگی می‌شود و استخوان‌ها روی یکدیگر ساییده می‌شوند.
مشکلات انگشتان پا
کفش‌هایی که ما می‌پوشیم، متناسب با ارتفاع قوس معمولی کف پای انسان طراحی شده‌اند. بنابراین اگر کف پای شما صاف باشد، کفش شما باعث ساییدگی و فشار به نواحی اشتباه می‌شود و باعث ایجاد پینه و میخچه پا می‌گردد. ممکن است با گذشت زمان دچار بنیون نیز شوید که یکی از ناهنجاری‌های مفصل پایه انگشت شست پا است؛ همچنین احتمال ایجاد پای پنجه چکشی نیز وجود دارد که فشردگی غیرطبیعی مفصل یکی از انگشتان پای شما است.
مشکلات بخش پایینی پا
صافی کف پا به خودی خود یکی از مشکلات پا است؛ اما این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد عوارض دیگری در پاهای شما نیز شود. تاندونی که قوس کف پای طبیعی شما را شکل می‌دهد، از نظر فنی تاندون تیبیال خلفی نامیده می‌شود و تفاوتی ندارد دچار صافی کف پا باشید یا خیر، در هر صورت اگر این تاندون ملتهب شود دچار تاندونیت تیبیال خلفی خواهید شد که با درد و عدم ثبات همراه خواهد بود.
و اگر به دلیل نداشتن پشتیبانی قوس کف پا، پای شما به سمت داخل چرخش پیدا کند، فاسیای پلانتار شما دچار کشش بیش از حد خواهد شد و این امر منجر به ایجاد رسوبات کلسیم و رشد زائده استخوانی غیرطبیعی به نام خارپاشنه در این ناحیه می‌شود.
مشکلات قسمت‌های فوقانی پا
قسمت‌های فوقانی اندام پا و مچ پای شما نقش بسیاری در تحمل وزن و قائم نگه داشتن بدن شما دارند. این امر بدین معنا است که هرگونه مشکل کوچکی در بخش‌های پایینی به طور اتوماتیک هرگونه تراز و تعادل در قسمت‌های فوقانی را به هم می‌زند و زمینه ایجاد آسیب را فراهم می‌کند.
اولین جایی که دچار آسیب می‌شود، قسمت‌های فوقانی پای شما است. صافی کف پا باعث می‌شود وزن به طور طبیعی روی پاهای شما تقسیم نشود که این امر فشار روی عضلات پا، استخوان‌ها و تاندون‌ها را افزایش می‌دهد. این وضعیت در نهایت باعث شکستگی‌های فشاری و شین اسپلینت می‌شود.
تشخیص: بررسی ناهنجاری‌های پا
اگر تغییر شکل پاها باعث درد و علائم دیگری شود، لازم است برای معاینه بالینی مراجعه کنید. در طول معاینه متخصصان ما ابتدا موقعیت وضعی پای شما در حین فشار کامل را بررسی می‌کنند. اگر پاشنه پای شما به سمت خارج قرار گرفته باشد نشان دهنده داشتن کف پای صاف است؛ اگر پاشنه پای شما به سمت داخل قرار گرفته باشد، نشان دهنده بلندی قوس کف پا است. اگر قوس طولی در حالت عادی وجود نداشته باشد یا اگر نتوانید روی نوک پنجه پای خود بایستید، این وضعیت نشان دهنده ناهنجاری در تاندون تیبیال خلفی خواهد بود.
اگر به دلیل قوس کف پای بلند، دیگر نمی‌توانید لبه خارجی پای خود را بلند کنید، ممکن است تاندون پرونئال که باعث ثبات لبه خارجی پای شما می‌شود آسیب دیده باشد. در چنین مواردی احتمالاً پیشرفت اختلال، بیشتر از آن است که فکر می‌کنید.
در طول معاینه بالینی، پزشک ثبات مفصل مچ پای شما، به ویژه رباط‌های خارجی را بررسی می‌کند. سپس برای تشخیص دقیق‌تر از آزمایش‌های تصویربرداری مانند عکسبرداری با اشعه ایکس استفاده می‌شود.
عکسبرداری با اشعه ایکس موقعیت وضعی استخوان‌ها را نشان می‌دهد.
ما ابتدا تصاویر پاهای شما را در سه صفحه ثبت می‌کنیم. پزشکان همچنین تصاویری از مفصل مچ پا، تحت فشار و همچنین تصاویر محوری از پاشنه پا درخواست می‌کنند.
همه این تصاویر می‌توانند موقعیت وضعی استخوان‌های شما نسبت به یکدیگر را نشان دهند. این تصاویر، امکان بررسی و شناسایی دقیق موقعیت غیر معمول استخوان‌ها، تشکیل زائده‌های استخوانی غیرطبیعی و علائم ناشی از سایش مفاصل را برای ما فراهم می‌کنند. تصاویر اشعه ایکس گرفته شده در موقعیت تحت فشار به ما نشان می‌دهد که ایجاد چه اصلاحاتی ضرورت دارد.
اسکن MRI برای بررسی تاندون‌ها، رباط‌ها و غضروف‌ها
در صورت داشتن قوس کف پای بلند، پزشکان می‌توانند با استفاده از اسکن MRI از ناحیه آسیب دیده، آسیب‌های وارده به تاندون خلفی تیبیا یا تاندون پرونئال را ارزیابی کنند. اطلاعات به دست آمده درباره غضروف‌ها، بخصوص غضروف‌های مفصل مچ پای فوقانی، برای برنامه‌ریزی بهترین استراتژی درمانی ممکن اهمیت بسیاری دارد.
انجام آزمایشات بیشتر در صورت عدم قطعیت
قوس کف پای بلند معمولاً در نتیجه ناهنجاری‌های نورولوژیکی به وجود می‌آید. اگر هرگونه عدم قطعیتی در تشخیص وجود داشته باشد از سایر ارزیابی‌های تخصصی نورولوژیکی برای دستیابی به نتایج دقیق‌تر استفاده می‌شود. پزشکان می‌توانند توزیع فشار روی پاها در حین حرکت را با استفاده از سیستم اندازه گیری فشار داینامیک ارزیابی کنند. این امر شواهد بیشتری درباره علت مشکل را در اختیار آنها قرار می‌دهد.
درمان صافی کف پا
اگر به دلیل صافی کف پا دچار درد هستید و به نظر می‌رسد نمی‌توانید ناراحتی خود را کنترل کنید، بهتر است برای بهبود سلامت پاهای خود، دریافت مشاوره از پزشکی که ورزش‌های خاص، کفش‌ها و پاپوش‌های مناسب و ارتزهای سفارشی در اختیار شما قرار می‌دهد را در نظر بگیرید.
کفی‌های کفش پشتیبان قوس کف پا (دستگاه‌های ارتز)
ممکن است به شما توصیه شود از کفی‌های پشتیبانی کننده قوس کف پا که بدون نسخه در دسترس هستند استفاده کنید.
کفی‌های دارای پشتیبان قوس کف پا گاهی نیز به صورت سفارشی برای شما طراحی می‌شوند و متناسب با خطوط و انحناهای پای شما هستند که می‌توانید این را نیز به عنوان یک گزینه در نظر بگیرید. پشتیبان، قوس کف پا را اصلاح نمی‌کند اما می‌تواند علائم و ناراحتی‌های کودک شما را کاهش دهد.
تمرینات کششی
ممکن است شما یا فرزندتان دچار کوتاهی تاندون آشیل باشید. ممکن است پزشک برای کشش تاندون آشیل کوتاه شده، تمریناتی به کودک شما بدهد.
کفش‌های پشتیبان
ممکن است کفش‌هایی که دارای ساختار پشتیبان هستند، نسبت به صندل یا کفش دارای حداقل پشتیبانی برای شما راحت‌تر باشند. باز هم تاکید می‌شود که این کفش‌ها قوس کف پا را اصلاح نمی‌کنند؛ اما به شما کمک می‌کنند تا از ناراحتی ایجاد شده و آسیب‌های بیشتر جلوگیری کنید.
فیزیوتراپی
در صورتی که به دلیل آسیب دیدگی بیش از حد دچار درد پا هستید، که این موضوع در میان ورزشکاران بسیار رایج است، باید تحت فیزیوتراپی قرار بگیرید.
فیزیوتراپی می‌تواند به تقویت برخی از رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلات پا و مچ پا کمک کرده و از فرسایش و ساییدگی بیش از حد و همچنین درد و ناراحتی در قوس کف پا و پاشنه‌ها جلوگیری کند.
آیا عمل جراحی کف پای صاف، می‌تواند یک گزینه درمانی باشد؟
معمولاً عمل جراحی آخرین راه چاره است. اگر وضعیت کودک شما تا سال‌های نوجوانی ادامه داشته باشد یا اگر صافی کف پا نتیجه یک علت جسمانی دیگر باشد، ممکن است برای اصلاح علت اصلی آن، عمل جراحی در نظر گرفته شود.
عمل جراحی اصلاح صافی کف پا در کودکان از طریق ایجاد یک برش کی هول (سوراخ کلیدی) به طول یک و نیم سانتی متر در بخش خارجی پا و قرار دادن یک استنت کوچک برای پشتیبانی از قوس کف پا تا زمان تکمیل فرایند رشد، انجام می‌شود. دو هفته پس از عمل جراحی، کودک شما قادر به دویدن و بازی کردن بدون هیچ گونه اختلال در راه رفتن خواهد بود. تقریباً در ۹۰ درصد بیماران کودک و نوجوان، عمل جراحی استنت گذاری تنها چیزی است که برای ترمیم تراز پا و جلوگیری از آسیب دیدگی‌های طولانی مدت تاندون به کار می‌آید و لازم است. اکثر بچه‌ها پس از عمل جراحی قادر به داشتن عملکرد عادی خود بدون نیاز به کفش یا کفی مخصوص هستند.
اگرچه بیشتر موارد صافی کف پا با تکمیل فرآیند رشد کودکان به طور طبیعی اصلاح می‌شود، اما بهتر است علل زمینه‌ای آن مشخص شود تا بتوان به دنبال درمان زودهنگام بود. اگر نگران رشد پای فرزند خود هستید، بهتر است با یک متخصص ارتوپدی صحبت کنید.
