آیا میدانید که ممکن است خار پاشنه پا داشته باشید بدون اینکه حتی متوجه شوید که دچار آن هستید. به خاطر اینکه خار پاشنه همیشه درد ایجاد نمی‌کند. در حقیقت، بسیاری از افراد پس از انجام عکسبرداری رادیولوژی برای درد و آسیب‌های غیرمرتبط با پا، متوجه می‌شوند که خار پاشنه دارند و 50 درصد از افرادی که خار پاشنه دارند هیچ دردی را تجربه نمی‌کنند. هنگامی که به پزشک مراجعه کردید و او تشخیص داد که در واقع خار پاشنه دارید، درمان آن میتواند به روشهای مختلفی انجام شود.
خار پاشنه چیست؟
خار پاشنه نوعی خار استخوانی است. خار استخوان که نام علمی آن استئوفیت است، توده‌های استخوانی هستند که در امتداد لبه‌های استخوان‌ها، بیشتر در مفاصل و محل اتصال استخوان‌ها ایجاد می‌شوند. خار استخوان بیشتر در افراد بالای 60 سال شایع است. اگرچه خار پاشنه میتواند برای همه افراد و در هر سنی رخ دهد. خار استخوان میتواند بر روی هر استخوانی تشکیل شود، اما بیشتر در پا (به ویژه پاشنه پا)، دست‌ها و انگشتان، زانو، لگن، گردن، شانه‌ها و ستون فقرات دیده میشود.
خار پاشنه‌ها، التهاب فاسیای کف پا و علت شایع درد پاشنه‌ی پا است. فاسیای کف پا (فاسیای پلانتار) یک باند نازک و مسطحی از بافت همبند است که از پایین استخوان پاشنه تا قسمت توپی زیر انگشتان پا کشیده میشود. این التهاب زمانی رخ می‌دهد که فشار زیاد باعث کمی پارگی در فاسیای کف پا شود. این آسیب معمولاً در اثر وارد آمدن فشارهای مکرر مانند راه رفتن یا دویدن ایجاد میشود.
چه چیزی باعث ایجاد خار پاشنه میشود؟
خار پاشنه که بیشتر در بین زنان شایع است، میتواند به بیماری زمینهای دیگری مانند آرتروز، آرتریت واکنشی (سندرم رایتر) و اسپوندیلیت انکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات) مربوط باشد.
سایر علل بروز خار پاشنه عبارت‌اند از:
- استفاده بیش‌ازحد: فعالیت‌هایی مانند دویدن و پریدن، به ویژه اگر روی سطوح سخت انجام شود که میتواند با ساییدگی و فرسایش پاشنه و قوس کف پا باعث ایجاد خار پاشنه شود.
- چاقی: هرچه وزنتان بیشتر باشد، خطر خار پاشنه بیشتر میشود.
- پوشیدن کفش‌های نامناسب: پوشیدن کفش‌هایی با سایز نامناسب یا بدون پشتیبانی مناسب (مانند دمپایی) میتواند باعث بروز خار پاشنه شود.
علائم خار پاشنه
از هر 10 نفر یک نفر خار پاشنه دارد اما تنها 5 درصد از افراد دچار درد کف پای ناشی از خار پاشنه می‌شوند. خار پاشنه معمولاً درد و علائم شایعی ندارد و اکثر افراد حتی متوجه وجود خار پاشنه در کف پای خود نمی‌شوند.
کسانی که علائمی از خار پاشنه دارند، ممکن است مشکلات زیر را تجربه می‌کنند:
- درد شدید و تیرکشنده در پاشنه پا هنگامی که در صبح از جای خود بلند می‌شوند
- درد مبهم در پاشنه پا
- درد و حساسیت در قسمت پایینی پاشنه که راه رفتن با پای برهنه را دردناک می‌کند
- برجستگی ملموسی در زیر پاشنه پا
- گرمایی که از پاشنه پا نشئت می‌گیرد
- التهاب و تورم
خار پاشنه و فاسئیت پلانتار (التهاب فاسیای کف پا)
با توجه به ماهیت و محل درد خار پاشنه، خار پاشنه اغلب با التهاب فاسیای کف پا اشتباه گرفته میشود (و بالعکس).
فاسئیت پلانتار یا التهاب فاسیای کف پا، شایع‌ترین علت درد در قسمت پایین پاشنه پا است. فاسیای کف پا رباطی است که از جلوی پا تا پاشنه پا کشیده شده است و به نگه داشتن و پشتیبانی از قوس پا کمک می‌کند. فاسیای کف پا که مسئول محافظت و جذب استرس و ضربه‌های روزانه به پا می‌باشد، میتواند دچار پارگی و التهاب شود و در نتیجه سفتی و دردی در پاشنه پا به وجود می‌آید.
درحالیکه بسیاری از افرادی که از التهاب فاسیای کف پا رنج می‌برند، خار پاشنه نیز دارند، اما خار پاشنه باعث درد فاسیای کف پا نمی‌شود.
تشخیص
پزشک معالج شما برای تشخیص این بیماری، سابقه درد پاشنه پایتان را از شما می‌پرسد و پایتان را از نظر حساسیت و تحریک در قسمت کف پا و نزدیک پاشنه بررسی می‌کند. ممکن است از شما بخواهد که پا را خم کنید تا درد و دامنه حرکتی آن را ارزیابی کند. او همچنین به صورت چشمی پاشنه پا را بررسی می‌کند و به دنبال نقاط بیرون زدگی و برجستگی می‌گردد که ممکن است وجود داشته یا نداشته باشد.
تشخیص خار پاشنه زمانی به طور قطعی انجام میشود که عکسبرداری رادیولوژی، یک برآمدگی استخوانی را در کف پا و در نقطه‌ای که فاسیای کف پا به استخوان پاشنه متصل است نشان دهد.
درمان خار پاشنه
گزینه‌های درمانی محافظه کارانه، مانند قرار دادن کفی طبی یا ارتز در کفش، فیزیوتراپی و مصرف داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی بدون نسخه (NAID) مانند ناپروکسن و ایبوپروفن، اغلب باعث تسکین درد در پاشنه پا می‌شوند.
درحالیکه اکثر موارد خار پاشنه پا را می‌توان با درمان‌های محافظه کارانه درمان کرد، برخی افراد برای تسکین درد و بازیابی تحرک، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. اکثر افرادی که نیاز به عمل جراحی دارند دچار التهاب فاسیای کف پا نیز هستند و جراحی برداشتن خار پاشنه ممکن است شامل درمان فاسیای کف پا نیز باشد.
استفاده از تِیپ ورزشی (strapping)
پزشک ممکن است تِیپ (نوار چسب) ورزشی را به شکل خاصی روی پای شما بکشد تا فشار را از روی ناحیه کف پا بردارد. همچنین ممکن است برای پشتیبانی بیشتر، یک پد در قسمت قوس کف پایتان اضافه کند. این تیپ فقط چند روز روی پای شما می‌ماند. معمولاً هنگامی که از این تیپ استفاده میشود، به شما آرامش می‌دهد.
کفش جراحی (کفش مخصوص پس از عمل)
یک کفش جراحی یک کفش با بندهای چسبی (Velcro) و زیره‌ی دارای برجستگی است. این کفش‌ها به رفع تنش از ناحیه کف پا کمک می‌کنند. ممکن است برای تسکین درد کف پایتان لازم باشد که هر روز آن‌ها را بپوشید.
قالب نرم
قالب نرم از چندین لایه گاز، روکش و بانداژ فشاری ساخته میشود. این گچ گیری از انگشتان پا تا زانو اعمال میشود. کار سختی نیست و با این قالب همچنان می‌توانید پا و مچ پای خود را حرکت داده و روی آن راه بروید.
بریس
بریس مخصوص برای این عارضه معمولاً از مواد نرم و بندهای چسبی یا مواد پلاستیکی نیمه سخت ساخته میشود. این بریس دور پا و مچ پای شما و داخل کفش قرار می‌گیرد.
چکمه یا کفش طبی
چکمه یا کفش طبی (walking boot) با مواد پلاستیکی سخت یا فلزی ساخته شده است. این نوع کفش‌ها روی پا و ساق پای شما را کاملاً می‌گیرند و با بندهای چسبی بسته می‌شوند. همچنین ممکن است در داخل آن پاکت‌های هوا وجود داشته باشد تا بتوانید کفش را محکم و فشرده ببندید. این کفش‌ها را هر زمان که می‌خواهید راه بروید یا سرپا بایستید، بپوشید. همچنین می‌توان از آن به عنوان آتل یا اسپلینت مخصوص شب برای مشکل کشش فاسیای کف پا استفاده کرد.
تزریق کورتون
کورتیزون یا همان کورتون یک داروی ضدالتهابی بسیار قوی است. دوز کمی در محل التهاب تزریق میشود. این تزریق، بسته به میزان التهابی که دارید، ممکن است کمی درد داشته باشد.
فیزیوتراپی
درمانگران فیزیوتراپی آموزش‌های تخصصی را دیده‌اند تا درمان‌های تخصصی را بر روی ناحیه کف پا برای کاهش التهاب و بهبود دامنه تحرک بیماران انجام دهند. در موارد ابتلا به خار پاشنه، هدف از درمان، کشش عضلات و تاندون‌های کف پا می‌باشد. تمرینات معمولاً توسط متخصص فیزیوتراپی هدایت میشود و سپس خود بیمار باید به طور مستقل آن‌ها را در خانه ادامه دهد.
آتل یا اسپلینت مخصوص شب برای فاسئیت پلانتار
این وسیله معمولاً از اجزاء پلاستیکی، پا و بندهایی ساخته میشود. باید آن را دور پا ببندید و در طول شب به همین صورت داشته باشید تا فاسیای کف پا را کشش دهد. نباید با این آتل راه بروید زیرا خطر افتادن با آن وجود دارد.
ارتزهای فانکشنال کف پا (کفی طبی) با ساخت سفارشی
این کفی‌های طبی، وسایلی هستند که پزشک تجویز می‌کند و روی قابل کف پای خودتان ساخته می‌شوند. این کفی‌ها را در لابراتوار ارتوتیک (وسایل ارتوپدی) با استفاده مواد پلاستیکی و یک کاور رویه‌ی پد دار می‌سازند. کفی‌های طبی باید از پشتیبانی خوبی برای قوس کف پایتان برخوردار باشند تا فشار وارد بر فاسیای کف پا را کاهش دهند.
درمان فعال‌سازی پالسی بیرون جلدی (EPAT)
این دستگاه، امواجی فشاری را در امتداد پوست و در فاسیای کف پایتان تولید می‌کند. در نتیجه جریان خون موضعی در آن ناحیه‌ی تحت درمان را بیشتر کرده تا روند بهبودی را تسریع کند.
لیزر درمانی
در این درمان، دستگاه انرژی نوری را از راه پوست ارسال می‌کند تا جریان خون موضعی در ناحیه تحت درمان افزایش یابد. برای بهبودی کامل، شاید به چند جلسه درمان نیاز داشته باشید.
جراحی
جراحی تنها زمانی لازم خواهد بود که درمان‌های دیگری را امتحان کرده باشید و بهبود نیافته باشید. این مورد بسیار کم پیش می‌آید که ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید، زیرا اکثر افراد از ترکیب درمان‌های کم تهاجم به نتایج خوبی دست پیدا می‌کنند. جراحی معمولاً شامل برش قسمتی از فاسیای کف پا یا برش بخش کوچکی از فاسیای کف پا و برداشتن خار استخوان است.
پیشگیری
روشهای مختلفی وجود دارد که با انجام آن‌ها می‌توانید خطر ایجاد خار پاشنه پا را کاهش دهید، از جمله:
- از کفش‌هایی استفاده کنید که با بندهای محکمی، به خوبی و مناسب با پای شما بسته می‌شوند.
- کفش‌هایی با کفی جاذب ضربه و پاشنه‌های مناسب انتخاب کنید.
- اگر قسمت پاشنه کفش‌هایتان فرسوده شد، آن‌ها را تعمیر کنید و یا دور بی اندازید.
- قبل از ورزش همیشه خود را گرم کنید و بعد از آن سرد کنید – این شامل حرکات کششی آهسته و مداوم زیادی میشود.
- در صورت لزوم، پزشک نحوه استفاده از نوار چسب مخصوص طبی (تیپ) روی پاها را برای کمک به حمایت از ماهیچه‌ها و رباط‌ها، به شما نشان می‌دهد.
- کفی‌های طبی (ارتز) که به طور حرفه‌ای توسط متخصص شما سفارش داده و متناسب با پایتان ساخته شود؛ این کفی‌ها می‌توانند در درازمدت به حمایت از پای شما کمک کنند.
