مینیسک یک قطعه غضروف کوچک است که با ایجاد سدی در برابر ضربه در محل اتصال بین استخوان ران و ساق پا از زانوی شما محافظت میکند. ضربه شدید یا ساییدگی در طول زمان باعث پارگی مینیسک میشود. با پارگی مینیسک درد ایجاد شده و راه رفتن اگر غیرممکن نشود بسیار دشوار خواهد شد. اگر دچار پارگی مینیسک شدهاید باید در خصوص بهترین روشهای درمانی آن اطلاعاتی کسب نمایید.
آناتومی مفصل زانو
مفصل زانو از اتصال سه استخوان به یکدیگر ایجاد میشود: استخوان ران (استخوان فمور)، استخوان ساق پا (درشت نی) و کاسه زانو (کشگک).
دو تکه غضروف لیفی به شکل گُوِه نقش «جاذب ضربه» بین استخوانهای ران و ساق پا را دارند. این غضروفها مینیسک هستند. مینیسکها به انتقال وزن از یک استخوان به استخوانی دیگر کمک میکنند و نقش مهمی در ثبات زانو دارند.
پارگی مینیسک چیست؟
پارگی مینیسک یک آسیب ناتوانکننده زانو است. مینیسک یک قطعه غضروف یکپارچه است که مفصل زانو بین استخوان ران (استخوان فمور) و استخوان درشت نی (استخوان ساق پا) را ثابت و از آن محافظت میکند. در هر مفصل زانو دو مینیسک به شکل حرف C انگلیسی وجود دارند.
مینیسکهای داخلی و جانبی میتوانند طی فعالیتهای شدید مانند فوتبال و والیبال و در اثر ضربه پاره شوند. پارگی مینیسک میتواند مشکلات مختلفی را ایجاد کند. این مشکلات تحرک و عملکرد زانو را محدود میکنند. پارگی مینیسک با افزایش سن به طور فزایندهای به یک خطر تبدیل میشود. بیش از 40 درصد افراد 65 سال یا بالاتر این بیماری را تجربه میکنند.
معمولاً درد، تورم و سفتی از علائم پارگی مینیسک هستند. همچنین افرادی که از این مشکل رنج میبرند در کشش زانو مشکل دارند.
چه عواملی باعث پارگی مینیسک میشوند؟
پارگی مینیسک معمولاً به دلیل پیچخوردگی شدید، چرخش در زانو یا خم شدن بیش از حد مفصل زانو رخ میدهد. پارگی مینیسک در ورزشکارانی که ورزشهایی مانند فوتبال، تنیس، یا بسکتبال را انجام میدهند مشکلی شایع است. این مشکل به دلیل تغییرات غیر منتظره در حرکت حین ورزش مانند توقفهای ناگهانی، چرخشها و چرخشهای روی پاشنه حین بازی رخ میدهد. همچنین وزنهبرداری میتواند باعث پارگی مینیسک در اثر وارد شدن فشار بیش از حد به زانو حین حرکت اسکات یا فشار اضافی ناشی از بلند کردن وزنه شود.
افرادی که از اختلالات دژنراتیو مانند آرتروز زانو رنج میبرند بیشتر در معرض پارگی مینیسک قرار دارند. همچنین مینیسک با افزایش سن ضعیف میشود و تغییرات دژنراتیو در بدن میتوانند خطر پارگی مینیسک را افزایش دهند، حتی اگر آسیب ناچیز یا در حد صفر باشد. غضروف ضعیف شده و با گذشت زمان شروع به تجزیه میکند. این روند بافت را مستعد آسیب خواهد کرد.
علائم پارگی مینیسک
علائم دردناک پارگی مینیسک میتوانند جانفرسا باشند. این علائم به طور معمول شامل درد مزمن زانو، تورم، بیرونزدگی زانو و مشکل در خم یا صاف کردن پا هستند. سفتی در زانو به میزان قابل توجهی تحرک را محدود میکند و به بیمار احساس بیرونزدگیِ زانو را میدهد. همچنین صدای بیرونزدگی مکرر نشانه مسدود شدنِ مفصل زانو توسط یک قطعه غضروف پاره شده است.
بلافاصله پس از پاره شدن مینیسک ممکن است بیمار در زانوی خود احساس درد کند اما متوجه علت آن نشود. پس از دو تا سه روز زانو بسیار سفت، متورم و دردناک خواهد شد. در صورت ادامه این علائم یا بروز علائم دیگری مانند عدم توانایی در خم کردن زانو یا قفل شدن آن بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
تشخیص
معاینه فیزیکی بهترین روش برای ارزیابی احتمال وقوع پارگی مینیسک است. پزشک سوالاتی در مورد علائم از بیمار خواهد پرسید و دامنه حرکت بیمار را نیز آزمایش میکند. همچنین پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای ارزیابی نحوه حرکت زانوی آسیب دیده هنگام خم شدن، صاف شدن یا چرخش انجام دهد. صدای بیرونزدگی در طول آزمایش ممکن است نشاندهنده پارگی مینیسک باشد.
پزشک ممکن است انجام غربالگری تشخیصی را توصیه کند. استفاده از اشعه ایکس به بررسی سایر مشکلات احتمالی زانو کمک میکند. هرچند غضروف از طریق اشعه ایکس قابل مشاهده نیست. ام آر آی تصاویری دقیق از بافت اطراف زانو را فراهم میکند و پارگی مینیسک از طریق این روش قابل ردیابی است.
درمان پارگی مینیسک زانو
روش درمان به نوع پارگی مینیسک بستگی دارد. برخی از انواع پارگی مینیسک خود به خود بهبود مییابند. در صورت پاره شدن مینیسک به نکات زیر توجه کنید:
مراقبت از خود
- به زانوی خود استراحت دهید. از انجام فعالیتهایی که تورم یا درد را بدتر میکنند خودداری نمایید. تا حد امکان از وارد کردن فشار و وزن اضافی روی پا در هنگام درد پرهیز کنید. ارائه دهنده خدمات بهداشتی درمانی شما ممکن است استفاده از عصا را به شما توصیه کند.
- هر یک ساعت یکبار به مدت 15 تا 20 دقیقه مطابق دستور روی زانوی خود یخ بگذارید. برای این کار از کیسه یخ استفاده کنید یا یخ خرد شده را درون کیسه پلاستیکی قرار دهید و آن را با حوله بپوشانید. یخ به جلوگیری از آسیب بافتی و کاهش تورم و درد کمک میکند.
- برای کاهش تورم زانوی خود را با الاستیک باند، آتل ایرکست، کفش طبی یا اسپلینت ثابت کنید. در خصوص نوع تجهیزات و میزان سفت شدن آنها به دور زانو هنگام استفاده از ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود راهنمایی بخواهید.
- تا آنجا که میتوانید زانوی خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید. این کار به کاهش تورم و درد کمک میکند. زانوی خود را روی بالش یا پتو قرار دهید تا ارتفاع آن به راحتی تنظیم شود.
داروها
داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن به کاهش تورم، درد و تب کمک میکنند. این داروها با نسخه پزشک یا بدون آن قابل تهیه هستند. داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی ممکن است باعث خونریزی معده یا بروز مشکلات کلیوی در بعضی افراد شوند. در صورت مصرف داروی رقیقکننده خون این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. مصرف همزمان این دو دارو ممکن است خطرناک باشد. همیشه برچسب دارو را بخوانید و مطابق دستورالعملها دارو را مصرف کنید. این داروها را بدون راهنمایی پزشک و متخصصین کودک در کودکان زیر 6 ماه استفاده نکنید.
تزریق کورتیزون
تزریق کورتیزون ممکن است درد ناشی از پارگی مینیسک را به طور موقت کاهش دهد اما نمیتواند پارگی مینیسک را بهبود بخشد. روش تزریق در درجه اول هنگامی که زانو ملتهب و متورم و آرتروز با پارگی مینیسک همراه است، استفاده میشود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی به منظور بهینهسازی ثبات زانو و کاهش میزان التهاب در طی دوره بهبودی پس از پارگی مینیسک طراحی و استفاده میشود. درمان فیزیوتراپی معمولاً شامل ترکیبی از تمرینات قدرتی و انعطافپذیری برای عضلات و بافتهای اطراف مینیسک، ایجاد ثبات و استفاده از بریس است.
تمرینات مخصوص زانو عضلات اطراف مفصل زانو را تقویت و تثبیت میکند. فیزیوتراپی در آمادهسازی زانو برای عمل جراحی و از سرگیریِ سریعتر فعالیتهای عادی کمک میکند. این روش درمانی به ندرت نیاز به جراحی مینیسک را در فرد جوانتر یا کسی که آرتروز ندارد، برطرف میکند. یک درمانگر ماهر میتواند متناسب با نوع پارگی و ناراحتی تمریناتی را برای فرد بیمار برنامهریزی نماید.
از فیزیوتراپی گاهی اوقات همراه با سایر گزینههای درمانی از جمله پی آر پی، استراحت و عمل جراحی استفاده میشود. فیزیوتراپی معمولاً میزان موفقیت در همه گزینههای درمانیِ پارگی مینیسک را افزایش میدهد. هزینه انجام این روش درمانی در صورتی که همراه با عمل جراحی نباشد کمتر از نصف هزینه استفاده همزمان از دو روش خواهد بود.
درمان با پلاسمای غنی از پلاکت
درمان با پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) یک گزینه درمانی بسیار محبوب برای درمان پارگی مینیسک محسوب میشود. پی آر پی یک روش درمانی بسیار ساده است که انجام آن تنها چند دقیقه طول میکشد. در طی درمان پس از اخذ مقدار کمی خون از بدن نمونهها سانتریفیوژ میشوند تا پلاکتها تغلیظ گردند. پلاکتها نقشی اساسی درترمیم بافت دارند. سپس خون غنی از پلاکت به محل مورد نظر تزریق میشود. پی آر پی یک درمان سرپایی است و پس از آن میتوانید به خانه برگردید. ممکن است بعد از درمان درد جزئی ایجاد شود.
علاوه بر این پی آر پی را میتوان با سایر روشهای درمانی ترکیب کرد تا توانایی بدن در بهبودی پارگی مینیسک بیشتر شود. به عنوان مثال استفاده همزمان فیزیوتراپی و پی آر پی سرعت و کیفیت بهبودی پس از پارگی مینیسک را به طرز چشمگیری افزایش میدهد. حتی اگر تحت استراحت و درمان ضد التهاب باشید انجام پی آر پی میتواند نتایج را بهبود ببخشد. در مقایسه با عمل جراحی یا فیزیوتراپی پی آر پی یک روش درمانی مستقل بسیار مقرون به صرفه برای درمان پارگی مینیسک محسوب میشود.
بریس زانو
به طور کلی بریسهای زانو با برداشتن وزن و حمایت از مفصل نیروهای فشار آورنده روی زانو را کاهش میدهند. این امر به تسکین درد و بهبود تحرک برای تقویت بازیابی کمک میکند. استفاده از بریس میتواند فشار وارد شده به مینیسک را حین بهبودی کاهش داده و از آسیبدیدگی مجدد جلوگیری کند. در نتیجه بیمار میتواند در تمام دوران نقاهت از نظر جسمی تحرک بیشتری داشته باشد و سریعتر به زندگی عادی خود باز گردد.
پس از عمل جراحی پارگی مینیسک میتوان از بریس زانو جهت محدود کردن حرکاتی مانند خم شدن و چرخش زانو استفاده کرد. همچنین بریس علاوه بر بهبود تحمل وزن و حرکت از مینیسک نیز محافظت میکند. به علاوه در طول دوره توانبخشی و انجام تمرینات فیزیوتراپی بریسها قادر به حمایت از زانو هستند.
بریس زانو میتواند به عنوان بخشی از رویکرد غیر جراحی برای پارگیهایی با شدت کمتر تجویز شود. همچنین بریس به عنوان یک درمان مستمر برای پارگی دژنراتیو مینیسک به ویژه در صورت ابتلای همزمان فرد به آرتروز مفید است. به خاطر داشته باشید که استفاده از بریس زانو تنها بخشی از استراتژی احتمالی درمان غیر جراحی است. این وسیله میتواند به بیمار در کنترل درد در حالی که از نظر جسمی فعال و خطر آسیبدیدگی مجدد پایین است، کمک کند.
عمل جراحی
سالهاست که عمل جراحی یک گزینه درمانی متداول برای پارگی مینیسک است. اگر مینیسک به اندازهای پاره شده باشد که احتمالترمیم آن به تنهایی برای بدن وجود ندارد، در این صورت ممکن است جراحی تنها گزینه درمانی باشد. در صورت عدم موفقیت کافی در سایر روشهای درمانی معمولاً روش جراحی آخرین گزینه محسوب میشود. زیرا عمل جراحی ماهیتی تهاجمی و گرانقیمت دارد (عمل جراحی گرانترین گزینه درمانی در این لیست است). با این وجود روش جراحی منفردی برای درمان پارگی مینیسک وجود ندارد. در واقع دو نوع روش جراحی وجود دارند:
- ترمیم مینیسک به روش جراحی: این گزینه درمانی شامل دوختن بافت پاره شده مینیسک است. این روش رایجترین – و کم تهاجمیترین – شکل درمان جراحی پارگی مینیسک محسوب میشود.
- مینیسکتومی جزئی یا کامل: به دلیل تهاجمی بودن روش مینیسکتومی و احتمال افزایش خطر بروز آرتروز تا حد امکان از انجام این گزینه درمانی اجتناب میشود. بهبودی کامل پس از انواع عملهای جراحی پارگی مینیسک ماهها طول میکشد.
کدام گزینه درمانی برای شما بهتر است؟
با انتخاب بهترین گزینه درمان پارگی مینیسک ضمن به حداقل رساندن زمان بهبودی و بدون تحمیل هزینههای گزاف شانس بهبودی را به حداکثر برسانید.
همانند هر نوع روش درمانی دیگر و قبل از شروع هرگونه برنامه درمانی باید با پزشک خود مشورت کنید. اطلاعات مندرج در این مقاله تنها برای اطلاعرسانی هستند و نباید از آنها برای تشخیص یا درمان بیماری خود بدون مراجعه به پزشک استفاده کنید.